Informacja o bazie sportowej  działalności  – boiskach sportowych – TS Wisła w Krakowie cz.1  Lata 1906-1939.

Zachęcamy do zapoznania się z pierwszą częścią opracowania dr. Pawła Stoka* “Informacja o bazie sportowej, działalności – boiskach sportowych – TS Wisła w Krakowie na podstawie materiałów źródłowych przytoczonych w jej treści poniżej”.

*Dr Paweł Stok był koszykarzem Wisły Kraków(lata 1947) i reprezentacji Polski. Z powodzeniem studiował historię, geografię i germanistykę na UJ. Pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Rady Seniorów TS Wisła  Kraków.

To własnie w dokumentach Rady Seniorów z roku 1993 znaleźliśmy opracowanie przygotowane przez dr. Stoka.

Druga część artykułu: “Informacja o bazie sportowej  działalności  – boiskach sportowych – TS Wisła w Krakowie ” obejmie: okres od dnia 6 września 1939 r. do dnia 18 stycznia 1945 r. oraz okres po drugiej wojnie światowej. 

I – Okres przed pierwszą wojną światową – lata 1906 – 1915.

TS Wisła w Krakowie, w latach 1906-1914 nie dysponowało żadnym terenem umożliwiającym  stworzenie własnej bazy działalności sportowej – boisk sportowych.Starania podjęte przez zarząd TS Wisła o uzyskanie środków finansowych na ten cel zakończyły się niepowodzeniem. “Chcąc bowiem w 1909 roku zdobyć fundusze na poszerzenie swojej działalności sportowej TS Wisła wydzierżawiło od gminy miasta Kraków część gruntów przy ówczesnej ulicy Żabiej – obecnie ulica Aleja Mickiewicza – i urządziło tam korty tenisowe i tor łyżwiarski. Łagodna jednak w owym  roku zima sprawiła, że nie osiągnięto spodziewanego dochodu i wysoką jak na owe czasy pożyczkę w kwocie 1 500 koron austriackich spłacali przez długie lata członkowie klubu”. Jak to stwierdzili na podstawie posiadanego materiału źródłowego Jan Francorfer, Jerzy Groyecki, Stanisław Habzda, Jan Janowski i Jan Rotter, autorzy opracowania pt. “Księga pamiątkowa  wydana z okazji jubileuszu 50-lecia ” Gwardia – Wisła” w Krakowie, Kraków 1956 s.11.

Dlatego jeszcze: “W latach 1912 i 1913 brak własnego boiska piłkarskiego przyczyniło się najwięcej do tego, że kilka występów drużyny piłkarskiej nie mogło dać poznać jej wartości”. Dopiero obecnie (tj.1914) starania Wydziału Towarzystwa (jak wówczas określano zarząd) zostały uwieńczone pomyślnym skutkiem.Mianowicie na placu powystawowym udało się wydzierżawić kawałek gruntu, gdzie będą  się odbywały wszelkie zawody i meetingi TS Wisła”. Jak o tym informowało czasopismo sportowe wydawane w Krakowie przez Walerego Ryżowskiego, jednego z ówczesnych członków zarządu TS Wisła, pt. “Ilustrowany Tygodnik Sportowy, Kraków 1914 r. nr 1 z dnia 4 kwietnia, s. 8/9 – “Towarzystwo Sportowe Wisła”.

Mecz otwarcia stadionu : Wisła – Pogoń Lwów, 5.04.1914 r. / foto. historiawisly.pl

Natomiast według informacji w treści opracowania pt. “Księga pamiątkowa  z okazji 50-lecia Gwardia – Wisła w Krakowie, Kraków 1956 s. 11/12:

“Radość z uzyskania w 1914 r. terenów na boisko piłkarskie na tzw. placu powystawowym w Oleandrach wznieciła zapał i ofiarność, liczącej wówczas około 100 osób, grupy Wiślaków, którzy każdy wolny od pracy czas poświęcali niwelacji terenu i pomocy przy wznoszeniu trybun.  Na nich to zasiedli widzowie w pamiętny dzień 5-ego kwietnia 1914 r. by serdecznie oklaskiwać zwycięstwo jedenastki Wisły, która pokonała KS Carni-Lwów 3:2”.

Skromna trybuna pierwszego stadionu Wisły / foto. i opis historiawisly.pl 

Podobnie recenzja z tego spotkania, zamieszczona na łamach “Ilustrowanego Tygodnika Sportowego”, Kraków 1914 r. nr 2, s.5 stwierdziła między innymi:
“L.K.S. Czarni ze Lwowa – TS Wisła 2:3/2:1/.Drugie z rzędu zawody urządziła Wisła z L.K.S. Czarni  na własnym boisku, którego otwarcie przy tych zawodach nastąpiło. Samo boisko, jako też trybuny nie przedstawiają się zbyt światnie. Boisko potrzebuje jeszcze dużo pracy, aby przyprowadzić je do właściwej wartości na zawody piłki nożnej. Również niekorzystnem jest umieszczenie trybun, z których nie da się objąć wzrokiem całego boiska. Należałoby więcej miejsca pozostawić wolnego wokoło boiska, bo takie zacieśnienie tegoż utrudnia grą”.
Radość z dysponowania boiskiem piłki nożnej była jednak krótkotrwała, gdyż jak stwierdzono w opracowaniu “Księga Pamiątkowa wydana z okazji jubileuszu 50-lecia Gwardia Wisła” w Krakowie, s.12: “Zawierucha bowiem wojenna i pożar w roku 1915 zniszczyły boisko i trybuny i kiedy po jej zakończeniu zebrała się z powrotem brać wiślacka – ten sam “wieczny problem”” gdzie trenować i grać stanął przed ludźmi, którzy z pożogi wojennej przynieśli wiele smutnych przeżyć”.

I – Okres międzywojenny, lata 1918 – 1939.

Następny okres starań zarządu TS Wisła  o uzyskanie terenu dla stworzenia własnej bazy działalności sportowej – w pierwszym rzędzie boiska piłkarskiego – obejmuje lata 1919 – 1922. Zostało on zatem zapoczątkowany natychmiast po opuszczeniu Krakowa przez stacjonujące tu oddziały wojska austriackiego. Fakt ten został stwierdzony w opracowaniu pt. “Księga Pamiątkowa wydana z okazji jubileuszu 50-lecia Gwardia Wisła” Kraków 1956, s.11 następująco: “Czteroletnie wysyłki nad odbudową krótkotrwałego stanu posiadania własnego boiska wieńczy Wisła w  roku 1922. W dniu 8 kwietnia tegoż roku na “placu powyścigowym” za Parkiem im.dr. H.Jordana następuje otwarcie boiska”.

Informacja o tym fakcie znajduje się również na łamach czasopisma sportowego “Przegląd Sportowy”, Kraków 1922 nr 2, s.2.

Tak zwany “plac powyścigowy” obejmował powierzchnię od parku im.dr.H. Jordana do Cichego Kącika. Granicą jego od strony Błoń Krakowskich był brzeg głównego pierwotnie koryta rzeki Rudawy, płynącej wzdłuż  dzisiejszej Alei 3-ego Maja w kierunku  ówczesnej ulicy Wolskiej, obecnie Józefa Piłsudskiego, wzdłuż tej ulicy do budynku T.G. Sokół, następnie ulicą Retoryka przez Plac na Groblach do ujścia do Wisły. Granicą z drugiej strony była dzisiejsza ul. Reymonta. Powierzchnia tego “placu powyścigowego” była nierówna, ze znacznymi zagłębieniami o różnej głębokości, częściowo zarośnięta różnymi krzewami i od strony brzegu Rudawy miejscami podmokła. Na podstawie zachowanych materiałów źródłowych można stwierdzić, że w roku 1922 na powierzchni powyższego placu od Zarządu Miasta – Magistratu w Krakowie dwa ówczesne kluby sportowe uzyskały teren w celu wykonania boisk piłkarskich:

– Towarzystwo Sportowe “Wisła” teren w najbliższym sąsiedztwie parku im.dr.H. Jordana, w niewielkiej odległości od brzegu rzeki Rudawy.

– Żydowskie Towarzystwo Sportowe “Jutrzenka” teren w pewnej odległości w bok za tereniem uzyskanym przez TS Wisła – źródło : “Nowy Dziennik”, Kraków 1921, nr 84, s.6.

– a w roku 1924 Robotniczy Klub Sportowy “Legia” teren położony częściowo na miejscu dzisiejszego basenu pływackiego – źródło: “Tygodnik Sportowy”, Kraków, 1925, nr 26, s.4.

Powierzchnia terenów uzyskanych przez te kluby umożliwiała wykonanie boiska piłkarskiego oraz innych boisk i urządzeń dla celów sportowych, jak przykładowo:

– na terenie TS Wisła, w latach późniejszych boisk do piłki siatkowej i piłki koszykowej, boiska treningowego piłki nożnej, boiska treningowego lekkoatletycznego.

– na terenie Ż.T.S. Jutrzenka – trzech kortów tenisowych, wykonanych przez sekcję tenisa i oddanych do użytku już w dniu 1 września  1922 r. – źródło: “Przegląd Sportowy” Kraków, 1922, nr 19, s.10, nr 35, s. 2, a w latach późniejszych również treningowego boiska lekkoatletycznego.

– na terenie RKS “Legia” – boisk do piłki siatkowej i koszykowej, lekkoatletycznego i innych urządzeń, wymienionych w treści poniżej.

Niekorzystne ukształtowanie powierzchni uzyskanych terenów zmusiło zarządy zarówno TS Wisła jak i dwóch pozostałych klubów do wykonania we własnym zakresie ich niwelacji. Została ona wykonana, jak również inne roboty przy budowie boiska piłkarskiego przy wysokim zaangażowaniu się w tych robotach członków zarządu, zawodników i sympatyków tych klubów, co znacznie obniżyło ponoszone koszty. Fakt powyższy potwierdzają następujące informacje źródłowe:

– w odniesieniu do Ż.T.S. Jutrzenka – “pomysł zbudowania własnego boiska piłkarskiego za parkiem im.H.Jordana został częściowo zrealizowany w roku 1921.

Za zebrane fundusze od społeczeństwa żydowskiego oraz przy czynnej pomocy sportowców i sympatyków Towarzystwa zdołano wyrównać teren i urządzić boisko w odpowiednich wymiarach wymaganych przez “Międzynarodowy Związek Piłki Nożnej”. – źródło: “Nowy Dziennik” Kraków 1921, nr 84, s.6. Boisko to jednak przez cały sezon roku 1922 nie było używane na zawody publiczne z braku odpowiedniego pomieszczenia dla widzów. Trybuna bowiem została wykonana dopiero w ciągu 1923 r. – źródło: “Przegląd Sportowy” Kraków 1921 nr 26, s.15; 1922 nr 19, s.16; nr 50, s.2; 1923 nr3, s.14.

– w odniesieniu do R.K.S. Legia:”Dzięki inicjatywie i zapobiegliwości prezesa Z. Klemensiewicza uzyskano w roku 1924 przestrzeń na placu powyścigowym na budowę boiska i natychmiast przystąpiono do jego budowy, tak że w dniu 25 czerwca 1925 r. odbyła się uroczystość otwarcia “Parku Sportowego R.K.S. Legia”. źródło “Tygodnik Sportowy”, Kraków 1925, nr 26, s.4.”Stopniowo dobudowywano: obok wejścia z prawej strony domek, w którym znalazły się pomieszczenia: mieszkanie dozorcy, szatnia, kancelaria, a za nim szopę, w której ćwiczyli ciężkoatleci. Z lewej strony, niedaleko wejścia wybudowano szatnie z natryskami. Dużo pracy pochłonęło wykonanie dojścia do boiska ponieważ teren był bardzo podmokły, a poza tym trzeba było wybudować mostek na odnodze Rudawy, która przepływała wzdłuż dzisiejszej Alei 3-ego Maja. Wodociągi były doprowadzone tylko do parku im.dr.H.Jordana. Klub pokrywał tylko koszta prowadzeń instalacji na terenie “Parku Sportowego RKS Legia”, a samo doprowadzenie odbyło się na koszt miasta.

foto. historiawisly.pl 

– “Z okazji uroczystości sprowadzenia zwłok Juliusza Słowackiego do Krakowa i uroczystego pogrzebu wzniesiono na Rynku krakowskim, specjalną dużą trybunę, którą następnie zakupił dla klubu Zygmunt Klemensiewicz za kwotę 2 000 zł. Po przewiezieniu do Parku Sportowego R.K.S. Legia zainstalowano ją przy boisku piłkarskim, dzięki pomocy członków klubu, którzy znali się na ciesielstwie”.Źródło: Wspomnienia Stefana Kotarby, członka zarządu RKS Legia w latach 1922 i 1923, od roku 1924 kilkuletniego skarbnika, następnie zastępcy prezesa, oraz Franciszka Babraja – zawodnika sekcji piłki nożnej od jej utworzenia, a następnie działacza społecznego RKS Legia. 

Identyczny fakt aktywnego udziału działaczy i zawodników w tworzeniu bazy przyszłej działalności sportowej miał miejsce w odniesieniu do TS Wisła po uzyskaniu terenu na wykonanie boiska piłkarskiego. Zaangażowanie ich występowało również po wykonaniu boiska, gdyż stan jego jeszcze przez pewien czas wymagał odpowiedniego przygotowania przed każdym spotkaniem piłkarskim, jak to miało miejsce  przed otwarciem boiska w dniu 8 kwietnia 1922 r. i rozgrywanym w tym dniu spotkaniu piłkarskim z LKS Pogoń Lwów, co stwierdzono w opracowaniu pt. “Księga Pamiątkowa z okazji jubileuszu 50-lecia Gwardia Wisła”, 1956 s.12: “W noc poprzedzającą zawody pracowali piłkarze wszystkich drużyn Wisły nad przygotowaniem boiska, a wśród nich i tej, która miała nazajutrz rozegrać mecz, między innymi  Wiśniewski, Gieras i inni”.

foto. historiawisly.pl

foto. historiawisly.pl

Urządzenia sportowe wykonane na terenach uzyskanych przez ŻKS Jutrzenka w 1921 r. i RKS Legia w 1924 r. na terenie “Parku Sportowego RKS Legia” nie przetrwały do 1939 r. Budowa bowiem stadionu miejskiego w latach trzydziestych spowodowała włączenie tych terenów pod jego budowę. Jak wynika z zachowanych materiałów źródłowych RKS Legia uzyskała po jego wybudowaniu pomieszczenie na sprzęt sportowy i zagwarantowanie korzystania z urządzeń stadionu na jego imprezy sportowe. Dlatego, gdy ” w okresie od 6 września do 26 października 1939 r. władze wojskowe zajęły większe obiekty sportowe i lokale klubowe, głównie dla celów kwaterunkowych, w tym również stadion miejski, wówczas cały inwentarz sportowy RKS Legia zaginął w okresie przebywania tam niemieckich jednostek wojskowych”. źródło: St.Chemicz – praca doktorska jak wyżej s.27. Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Krakowie – akta starosty miasta Krakowa 418, teczka 362 – wypełniony formularz “Zgłoszenie majątku RKS Legia, podpisane przez prezesa Zygmunta Klemensiewicza.

Natomiast lokal klubowy RKS Legia, znajdujący się w budynku Ubezpieczalni Społecznej przy ulicy Dunajewskiego, stanowiący jej własność został przez nią przejęty we wrześniu 1939 r. i przekazany Obywatelskiemu Komitetowi Pomocy w Krakowie”. źródło: St.Chemicz, jak wyżej s.29, Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Krakowie – akta starosty miasta Krakowa  jak wyżej.

Jedynie zatem urządzenia sportowe TS Wisła wykonane na uzyskanym w roku 1921 terenie były czynne do roku 1939 jako jeden z najważniejszych ośrodków sportowych w Krakowie. Przetrwały również okres okupacji hitlerowskiej a po wyzwoleniu Krakowa z tej okupacji w dniu 18 stycznia 1945 r. umożliwiły prawie natychmiastowe kontynuowanie przedwojennej działalności do 1939 r. TS Wisła.

Mecz na stadionie Wisły w 1924 roku/ foto i opis: historiawisly.pl

Druga część artykułu: “Informacja o bazie sportowej  działalności  – boiskach sportowych – TS Wisła w Krakowie ” obejmie: okres od dnia 6 września 1939 r. do dnia 18 stycznia 1945 r. oraz okres po drugiej wojnie światowej. 

Fragment mapy współczesnego Krakowa z zaznaczeniem lokalizacji trzech kolejnych stadionów Wisły: 1 – 1914 rok, 2 – 1922-1953 rok, 3 – 1953 do teraz. / opis i grafika historiawisly.pl