Informacja o bazie sportowej  działalności  – boiskach sportowych – TS Wisła w Krakowie cz.2  Lata 1939-1945

Zachęcamy do zapoznania się z drugą częścią opracowania dr. Pawła Stoka* “Informacja o bazie sportowej, działalności – boiskach sportowych – TS Wisła w Krakowie na podstawie materiałów źródłowych przytoczonych w jej treści poniżej”.

*Dr Paweł Stok był koszykarzem Wisły Kraków(lata 1947) i reprezentacji Polski. Z powodzeniem studiował historię, geografię i germanistykę na UJ. Pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Rady Seniorów TS Wisła  Kraków.

Część pierwsza opracowania -> Informacja o bazie sportowej  działalności  – boiskach sportowych – TS Wisła w Krakowie cz.1  Lata 1906-1939.

W dniu 29 stycznia 1940 r. wydział Spraw Wewnętrznych Rządu Generalnej Guberni zarządził konfiskatę wszelkich urządzeń i sprzętu sportowego na terenie Generalnej Guberni. Wykonawcą tego zarządzenia był w Krakowie starosta miasta, który natychmiast wystosował pisma do wszystkich klubów sportowych i szkół krakowskich zawiadamiające ich i zobowiązujące do natychmiastowego przesłania dokładnych zestawień.

źródło: Stanisław Chemicz – praca doktorska pt. „Sport polski na terenie Krakowa w latach okupacji hitlerowskiej. 1939-1945, Kraków 1983, s.31. Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Krakowie – Akta starosty miasta Krakowa nr 230 – pismo z dnia 29 stycznia 1940 r.

Wówczas dr. Tadeusz Orzelski prezes TS Wisła powiadomił pismem z dnia 24 lutego 1940 r. starostę miasta Krakowa, że:

„Boisko TS Wisła zostało przekazane wraz z urządzeniami i sprzętem sportowym w ostatnich dniach października 1939 r. Trzeciemu Regimentowi Strzelców Krajowych – 3-ttes Landesschutzregiment.

Przekazany sprzęt sportowy obejmował: 72 pary butów piłkarskich, 63 koszulki, 2 ochraniacze dla bramkarza, 3 piłki, 11 piłek bez dętek, piłkę do siatkówki, 23 ochraniacze-nagolenniki, 25 pończoch piłkarskich, 24 spodenki, 2 swetry wełniane dla bramkarzy, 23 ręczniki, 2 kosze plecione, 2 siatki na bramkę, gong, 8 koszulek dla bokserów, 12 zużytych trampek, 7 pantofli bokserskich, 2 ringi, 2 gruszki bokserskie, wiadro blaszane i apteczkę z niekompletnym wyposażeniem”.

źródło: St. Chemicz, jak wyżej s.29/30 Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Krakowie – akta starosty miasta Krakowa nr 230, pismo T.Orzelski do starosty miasta Krakowa z dnia 24 stycznia 1940 r. i następne do radcy Baumhardta z dnia 12 lipca 1940 r.

Decydujące znaczenia miało rozporządzenie generalnego gubernatorstwa z dnia 23 lipca 1940 roku, które rozwiązywało polskie stowarzyszenia. Obejmowało ono również wszystkie organizacje sportowe, ustalając między innymi, że „majątek stowarzyszeń rozwiązanych ściągają starostowie miast na rzecz Generalnego Gubernatorstwa, a o przeznaczeniu majątku decyduje kierownik wydziału spraw wewnętrznych Generalnego Gubernatorstwa”.

Źródło : St. Chemicz, jak wyżej. Dziennik Rozporządzeń Generalnego Gubernatorstwa, 1940 nr 48 s. 225.

Dopiero jednak w dniu 5 stycznia 1942 roku dyrektor policji niemieckiej przy staroście miasta Krakowa zwrócił się do „Komando der Schutzpolizei” o ustalenie nazwisk i miejsca zamieszkania osób upoważnionych do dysponowaniem majątkiem danej organizacji. Osoby te otrzymały specjalne formularze „Zgłoszenie majątku stowarzyszenia na mocy rozporządzenia o stowarzyszeniach w Generalnym Gubernatorstwie z dnia 23 lipca 1940 r”. Wówczas w odniesieniu do TS Wisła w Krakowie Komando der Schutzpolizei stwierdziło w swojej informacji : „Towarzystwo nie istnieje, członkowie nieznani” w oparciu o posiadaną informację, gdyż terenowe jednostki policji niemieckiej już w lutym 1941 roku zapoczątkowały zbieranie informacji o majątku rozwiązanych organizacji sportowych.

Źródło : St. Chemicz, jak wyżej s. 38, 43, 48/49.

Mimo tego stwierdzenia piłkarze TS Wisła wraz z piłkarzami innych klubów, działających w podziemiu sportowym w okresie lat 19940-1944, rozgrywali spotkania piłkarskie w organizowanych turniejach i rozgrywkach o mistrzostwo Krakowa.

IV – okres po drugiej wojnie światowej od dnia 18 stycznia 1945 roku.

W kilka dni po wyzwoleniu Krakowa z okupacji hitlerowskiej w dniu 18 stycznia 1945 roku, działacze zarządu TS Wisła z ostatniego roku przed wybuchem wojny w dniu 1 wrześnie 1939 roku, przejęli urządzenia sportowe znajdujące się na terenie uzyskanym w roku 1921 jako swoją własność. Umożliwiło to zapoczątkowanie działalności sportowej już w dziesięć dni po wyzwoleniu Krakowa w dniu 18 stycznia tj. w dniu 28 stycznia 1945 roku spotkaniem piłkarskim między drużynami TS Wisła i KS Cracovia. Obok piłkarzy kontynuowali w tym roku przedwojenną działalność sportową sekcje : pływacka, lekkoatletyczna, bokserska, gier sportowych – koszykówki i siatkówki, hokejowa i narciarska.

źródło : „Księga Pamiątkowa z okazji 50-lecia Gwardia-Wisła” Kraków 1956, s. 43/44.

Urządzenia sportowe na terenie uzyskanym w roku 1921 stanowiły nadal główną bazę działalności TS Wisła, jako jego własność. „Do dnia 29 lutego 1949 roku w którym to dniu odbyło się zebranie połączeniowe Gwardii i Wisły w sali Teatru Młodego Widza w Krakowie oraz wybór władz już Towarzystwa Sportowego Gwardia – Wisła”.

Był to wynik pisma ówczesnego zarządu TS Wisła z dnia 26 stycznia 1949 roku do zarządu głównego ZS Gwardia w Warszawie, informujące, że : „W związku z reorganizacją struktury sportu w Polsce, zarząd TS Wisła w Krakowie uchwalił swe przystąpienie do samodzielnego pionu zrzeszeń sportowych Gwardia w Polsce, prosząc o przychylne załatwienie naszej prośby i wyrażenia zgody oraz pisma zarządu głównego ZS Gwardia, otrzymanego przez zarząd TS Wisła w dniu 29 stycznia tegoż roku, informującego, że Zarząd Główny ZS Gwardia w Warszawie wyraża zgodę”.

Źródło : „Księga Pamiątkowa z okazji jubileuszu Gwardia-Wisła”, Kraków 1956 s. 95, notatka biograficzna por. Kazimierza Markowicza pt. „W cieniu sportowców”.

W dniu 2 lutego 1949 r. nastąpiła zatem przekształcenie TS Wisła w „Gwardyjskie Towarzystwo Sportowe Gwardia-Wisła”, którego główną bazę działalności sportowej stanowiły nadal urządzenia sportowe, znajdujące się na terenie uzyskanym przez TS Wisła w roku 1921, na którym działalność sportowa TS Wisła została zapoczątkowana już w roku 1922.

Baza ta istniała do okresu lat 1949-1954, w którym:
„Na rozległym obszarze, za dawnym stadionem Wisły, którego pojemność i wyposażenie stały w rażącej dysproporcji do potrzeb klubu oraz ilości sympatyków, rośnie oddawany sukcesywnie do użytku sportowców wielki kombinat sportowy z urządzeniami, które umożliwiają systematyczny trening bez oglądania się na pory roku i dnia”.

Źródło: „Księga Pamiątkowa, jak wyżej s.48.

Budowa tej bazy sportowej, spowodowała likwidację dotychczasowego boiska piłkarskiego, stojącego przy nich trybun i innych urządzeń sportowych na terenie uzyskanym w roku 1921. Teren ten jednak włączono do trenów nowo budowanego stadionu jako własności TS Wisła i zostaje w nim do chwili obecnej. (1993?)

Konkluzja.

W oparciu o przytoczone w powyższej treści „Informacje o bazie działalności sportowej – boiskach sportowych – TS Wisła można stwierdzić, że:  teren uzyskany w roku 1921 „na placu powyścigowym” za parkiem im. Henryka Jordana, stał się własnością TS Wisła z chwilą uzyskania, gdyż: gdyż zachowane materiały źródłowe stwierdzają, że TS Wisła ten termin uzyskała, który to termin pochodzi od terminu pochodzi od terminu „uzyskać. Analiza pojęciowego znacznie terminu wykazała, że według „Słownika języka polskiego”, wydanego przez Państwowe Wydawnictwo Naukowe”, Warszawa 1989 t. III, s.643 termin uzyskać oznacza: „otrzymać coś pożądanego, co było przedmiotem starań, osiągnąć, zdobyć, uzyskać prawo.

Termin uzyskać jest zatem synonimem terminu otrzymać, który według wyżej wymienionego „Słownika języka polskiego”, Warszawa1988, t. II, s. 569 oznacza:
„stać się odbiorcą czegoś, dostać coś w darze lub w zamian za coś”.

Opierając się zatem na pojęciowym znaczeniu terminu „uzyskać” i „otrzymać”, które są synonimem logicznym stwierdzeniem jest, że: według terminu uzyskać – TS Wisła otrzymało wyżej wymieniony teren na boisko piłkarskie, który był przez TS Wisła pożądany i był przedmiotem starań. Znaczenie pojęciowe terminu „otrzymała” wyjaśnia, że TS Wisła stała się odbiorcą tego terenu, który dostała w darze względnie za wybudowanie na nim boiska piłkarskiego i zagospodarowanie sportowe w ten sposób teren bezużytecznego, leżącego odłogiem, wymagającego dużego wkładu pracy i poniesienia znacznych kosztów dla zrekultywowania go do stanu umożliwiającego wykorzystanie dla rozwijającego się żywiołowo w tym czasie sportu na terenie Krakowa.

Stwierdzenie powyższe jest tym bardziej logiczne, gdyż w żadnym zachowanych materiałach źródłowych nie występuje termin dzierżawy czy też wynajmu, a w kosztach ponoszonych przez TS Wisła nie występował koszt dzierżawy względnie wynajmu tego terenu, uzyskanego w roku 1921.  Podobnie zabudowywanie tego terenu innymi urządzeniami sportowymi nie było uwarunkowane zgodą jej właściciela tj. Urzędu miasta Krakowa, gdyby TS Wisła nie było właścicielem tego terenu.

W okresie okupacji hitlerowskiej , po bardzo dokładnym zapoznaniu się z aktualnym, faktycznym stanem majątkowym wszystkich rozwiązywanych klubów sportowych na terenie Krakowa stwierdziły, że właścicielem terenu i urządzeń sportowych znajdujących się na nim, stanowiącym majątek jest TS Wisła. Dlatego Tadeusz Orzelski, jako prezes TS Wisła odpowiedzialny za majątek Towarzystw, został zobowiązany przesłać odpowiednia pisemną informację wyjaśniającą do starosty miasta Krakowa, dotyczącego terenu boiska i na nim znajdującego się sprzętu sportowego, jak podano powyżej w treści „Informacji”.

Fakty powyższe zostały uwidocznione w pracy doktorskiej Stanisława Chemicza w rozdziale I p.2: „Dewastacje i konfiskata urządzeń oraz sprzętu sportowego klubów krakowskich” i w punkcie 3 „Zarządzenia władz niemieckich w sprawie likwidacji organizacji sportowych z dnia 23 lipca 1940 r. i jego skutki dla organizacji sportu polskiego na terenie Krakowa” s.24 – 50.

Natomiast jedynym obciążeniem finansowym TS Wisła jak i innych klubów sportowych posiadających własne boiska piłkarskie na rzecz Zarządu Miasta Krakowa magistratu w okresie 1922- 1939 był:

„podatek gminny” od rozgrywanych spotkań piłkarskich. Zostały nim objęte spotkania piłkarskiego rozgrywane jako widowiska sportowego, w wysokości 25% od dochodu brutto ze sprzedaży biletów wstępu na te spotkania. Był on wpłacany do kasy zarządu miasta Krakowa przez TS Wisła i inne kluby sportowe, począwszy od roku 1922, jak informuje czasopismo sportowe: „Przegląd Sportowy” Kraków 1922 s. 2.

Wpływy do kasy miasta z tego tytułu były bardzo wysokie, jak na owe czasy, gdyż w roku 1922 cztery kluby sportowe, posiadające boiska piłkarskie wpłaciły następujące kwoty : KS Cracovia – 10 178 000 marek polskich, ŻKS Makkabi – 2 700 000, TS Wisła – 2 000 000 i ŻTS Jutrzenka – 600 000 marek polskich, według informacji czasopisma sportowego „Przegląd Sportowy” 1923, nr 14, s. 2. Niższe kwoty wpłacone przez TS Wisła i ŻKS Jutrzenka były wynikiem zapoczątkowania w tym roku organizacji spotkań piłkarskich na nowo wybudowanych boiskach piłkarskich, będących ich własnością oraz mniejszą ilością tych spotkań rozgrywanych na nich.

Wpłata odpowiednich kwot była zabezpieczona obowiązkiem :
sprzedaży biletów wstępu na spotkania piłkarskie tylko opieczętowanych uprzednio w Zarządzie miasta Krakowa, przy wpłacaniu do kasy miejskiej załączania załączników – zestawień ilości sprzedanych biletów wstępu i pozostających.

W roku 1922 plenarne zebranie rady miasta Krakowa rozważało zwiększenie tego podatku od widowisk sportowych z 25 % na 40% od dochodu brutto ze sprzedaży biletów wstępu. Akcja jednak radnych : Potuczka, Drobniaka i Rowińskiego spowodowała utrzymanie go na wysokości 25 %. – Przegląd Sportowy 1922, nr 40, s. 14.

fotografie : historiawisly.pl / NAC